چگونه یک کتاب را معرفی کنیم؟

چند روز پیش یک اتفاق باعث شد که من این مقاله را درباره‌ی نحوه‌ی معرفی کتاب بنویسم. یکی از دوستانم به من پیام داد که کتابی درباره‌ی وبلاگ‌نویسی به او معرفی کنم. او گفت برای خرید کتاب رفته است. اما چون تعداد آن‌ها زیاد بوده نتوانسته کتابی را انتخاب کند. با خودم فکر کردم چگونه یک کتاب را معرفی کنیم که بتواند تاثیرگذار باشد! در آن لحظه بود که پی به اهمیت این کار بردم.
و متوجه شدم شاید برای برخی از افراد، پیدا کردن کتابی که لازم دارند، در میان این همه کتابِ موجود در بازار کار آسانی نباشد. ما می‌توانیم با معرفی کتاب، به آن‌ها کمک کنیم تا بهتر و راحت‌تر کتاب‌های مورد علاقه‌ی خود را پیدا کنند.

اما سوال اینجاست که نحوه‌ی معرفی کتاب چگونه باید باشد؟ به نظرم چگونگی انجام این‌کار اهمیت زیادی دارد. ابتدا کتاب‌های موردنیاز را به دوستم معرفی کردم و سپس مشغول نوشتن درباره‌ی موضوع چگونه یک کتاب را معرفی کنیم؟ شدم که در ادامه آن را با شما در میان می‌گذارم.

به نظرم این نوشتار برای دو گروه از افراد مناسب است:

اول: کسانی که کتاب نوشته‌اند و به دنبال معرفی آن هستند.

دوم: کسانی که تصمیم دارند  کتاب‌ی را به دیگران معرفی کنند.

توصیه‌های این مقاله برای هر دو گروه مفید است. اکنون بسته به اینکه شما جزو کدام گروه هستید به خواندن مقاله ادامه دهید.

چگونه یک کتاب را معرفی کنیم؟

اجازه دهید همین ابتدای کار نکته‌ای را بگویم. همه‌ی روش‌هایی که برای معرفی کتاب می‌شناسید مناسب هستند؛ پس تقدم و تأخری در کار نیست. نه اینکه این کار اصولی نداشته باشد، اما اصل و قاعده‌ی ثابتی نیز ندارد. هر کس با توجه به امکانات و موقعیتی که دارد می‌تواند این کار مهم را انجام دهد.

بهتر است معرفی کتاب را به عنوان یک نوع رسالت برای خودمان در نظر بگیریم و از هر راهی که می‌توانیم این کار راه انجام دهیم. چه کاری از این مفیدتر که وقت و سرمایه‌ی انسان در راه گسترش علم و فرهنگ هزینه شود؟

معرفی کتاب گاهی به صورت فیزیکی در فضای واقعی مانند کتابخانه‌ها، انتشارات، مراکز فرهنگی و نمایشگاه‌ها انجام می‌شود. در این روش معمولاً خریداران برای تهیه‌ی کتاب مشخصی مراجعه می‌کنند و اگر فروشنده اطلاعات خوبی از کتاب‌ها و نویسنده‌ها داشته باشد می‌تواند تعداد بیشتری از آنچه خریدار می‌خواهد به او بفروشد. در این روش، نحوه‌ی معرفی رو در رو است.

ولی اینجا صحبت ما بیشتر درباره‌ی معرفی کتاب در فضای وب و شبکه‌های مجازی است؛ چرا که افراد بیشتری با نیت‌های مختلف این کار را انجام می‌دهند. پس تنوع زیادتر است و محدودیت مطلب و محتوا هم وجود ندارد. پس باید دقت بیشتری در نحوه‌ی معرفی کتاب‌ها داشته باشیم.

برای معرفی کتاب در سایت، بسته به موضوع سایت و نوع کاربری آن، می‌توان کتاب‌های مختلفی معرفی کرد. کتاب‌خوانی، دسته و گروه مشخصی ندارد در هر قشری اهل کتاب و کتاب‌خوانی پیدا می‌شوند. به همین دلیل معرفی کتاب برای سایت‌ها با هر نوع کاربری به کار می‌آید.

اگر شما هم در فضای مجازی پیچ یا کانال دارید که چه بهتر، معرفی کتاب در این فضاها بازخورد خوبی خواهد داشت.

حال که به اهمیت معرفی کتاب پی بردید، به موضوع «چگونه یک کتاب را معرفی کنیم» می‌پردازیم که بتوانید از این طریق مخاطب را ترغیب به خواندن کتاب کنید.

کارهایی که قبل از شروع معرفی یک کتاب لازم است

ابتدا باید کتاب را بخوانید و از مطالب آن یادداشت‌برداری کنید. موضوعات اصلی، فرعی و موارد مهم آن را بفهمید. سپس نوع ژانر، سبک نگارش و نویسندگی کتاب را مشخص کنید. روش نویسنده در توضیح اتفاقات، نحوه‌ی چیدمان وقایع، قراردادن عناصر داستان، دیالوگ‌ها و روند نگارش کتاب را پیدا کنید و آن‌ها را تجزیه و تحلیل نمایید.

نحوه‌ی معرفی کتاب شما باید طوری باشد که سبک کار نویسنده را مشخص کند. پس مهم است به این نکات دقت کنید که چرا نویسنده به این صورت به بررسی موضوع پرداخته و چه‌قدر موضوعات اصلی و فرعی کتاب را گسترش داده، به فرض اگر داستان تخیلی است، ساختار آن چگونه درست شده است؟ کیفیت کتاب را نقد کنید و ارزش آن را از نظر نگارشی، محتوا و اصول کتاب‌نویسی بررسی کنید.

در نهایت دلایل موفقیت آن را پیگیر شوید. تمام این اطلاعات به انجام درست معرفی اثر که در زیر توضیح می‌دهیم کمک می‌کند.

زمانی که ما قصد داریم کتابی را معرفی کنیم باید سراغ مواردی برویم که نقش اصلی را بازی می‌کنند. این موارد را به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می‌کنیم.

موارد اصلی برای معرفی کتاب:

• موضوع کتاب
• نویسنده یا مترجم کتاب
• دلایل توجه معرف به این کتاب

موارد فرعی برای معرفی کتاب:

• نام کتاب
• اسم ناشر
• تاریخ نشر
• تعداد صفحه‌های کتاب
• طرح روی جلد و پشت جلد کتاب
• اندازه و نوع قلم و صفحه‌‌آرایی
• دفعات انتشار

به وسیله موضوع، چگونه یک کتاب را معرفی کنیم؟

در معرفی کتاب، صحبت درباره موضوع کتاب از همه مهم‌تر است. وقتی کتابی را در پیج، سایت و یا کانال تلگرام و حتی کتاب‌فروشی قرار می‌دهیم، بهتر است یک نگاه به موضوع آن بیندازیم. حداقل بدانیم که محتوای اصلی آن چیست و اگر خلاصه‌ای از محتوای کتاب‌ها داشته باشیم کمک بزرگی به فهم بهتر کتاب می‌کند.

زمانی که دانشجو بودم، یکی از استادهای قدیمی‌ام مرا به کتابخانه‌ی بزرگ و مجلل خود دعوت کرد. کتابخانه‌ی او به سه بخش کتاب‌های خوانده شده، نیمه خوانده و نخوانده تقسیم شده بود. در کنار هر کتاب چند برگ یا گاهی یک دفتر قرار داشت.

استادم می‌گفت دفترچه‌های کنار هر کتاب، خلاصه‌ای است که خودش برای هر کتاب نوشته. جالب اینجا بود که اگر کتابی را به دوست یا آشنایی داده بود که بخواند، او هم در همان دفتر نظر خودش را اضافه کرده بود.

این خلاصه‌نویسی از کتاب‌ها را من از استادم یادگرفتم و از آن موقع انجام می‌دهم. شما هم سعی کنید هر کتابی که گیرتان می‌آید را بخوانید و یک خلاصه‌ای از ماجرا بنویسید.

اکنون فرض می‌کنیم شما اثری را انتخاب کرده‌اید و برای معرفی آن ابتدا به سراغ موضوع کتاب رفته‌اید.

9 نکته‌ی کلیدی برای معرفی کتاب از طریق موضوع

نکته 1: در ابتدای معرفی هیچ‌وقت مستقیم به سراغ تعریف موضوع اصلی کتاب نروید. ابتدا زمینه‌چینی کنید که چرا خواندن این کتاب جالب است. بعد یک برگ برنده از کتاب را رو کنید؛ مثلاً یک بخش که جالب است را تعریف کنید. اینکه کتاب شما داستانی باشد یا غیر داستانی هم مهم است.

به عنوان مثال اگر بخواهم رمان زیبای ربه‌کا که کتابی قدیمی با یک داستان درام و عاشقانه با ریتمی کلاسیک و مهیج است را معرفی کنم اولین گام را این‌طور برمی‌دارم:

«کتابی ساده ولی با موضوعی خاص و منحصربه‌فرد. در این کتاب عشق در یک نگاه را تجربه می‌کنید. عشقی ممنوعه که جرقه‌های آن بین یک دختر جوان و ساده و مردی با تجربه و متمول زده می‌شود.»

به نظرم این شروع خوبی برای جذب مخاطب است. طرح عشق آن هم از نوع ممنوعه و خلاف روند همیشگی، داستان جذابی از کار در می‌آید.

یا برای معرفی کتاب شاهراه تأثیرگذاری از شاهین کلانتری این‌گونه شروع می‌کنم:

«در میان خیل عظیم کتاب‌های آموزشی و تولید محتوا، پیداکردن کتابی که از دل تجربیات خود نویسنده نوشته شده باشد کار سختی است. آنقدر مدعی آموزش و تدریس نویسندگی زیاد شده که دیگر نمی‌دانیم چه کسی در جایگاه درستی قرار دارد. پس بهتر است به افرادی که با توسل به تجربیات خود کتاب نوشته‌اند اعتماد کنیم. کتاب «شاهراه تأثیرگذاری» از این دست کتاب‌هاست. که وقتی بخوانید کار تولید محتوا را به صورت عملی یاد می‌گیرید. گویی در کلاس‌ درس عملی نشسته‌اید.»

تعریف اولیه چطور بود؟ جذب خواندن ادامه ماجرا شدید؟

نکته 2: یادتان باشد هیچ‌وقت کل داستان کتاب را کامل تعریف نکنید، بلکه توضیحاتی کلی درباره شروع، میانه و پایان کتاب بدهید تا برای خواننده مهیج و باورپذیر باشد و آرام و آهسته، خواننده جذب شود.

مهم: برای آنکه بدانیم چگونه یک کتاب را معرفی کنیم، باید به نویسنده‌ی کتاب‌ها متعهد باشیم. زحمت اصلی نوشتن کتاب را آن‌ها کشیده‌اند و ما به واسطه‌ی زحمات آن‌ها قادر به معرفی کتاب‌ها هستیم. پس باید پاسدار منافع نویسنده‌ها و مترجم‌ها باشیم.

نکته 3: راهکار بعدی این است که مطالب را کامل نشکافید. درست در صحنه‌هایی که کتاب به چالش کشیده می‌شود مطلب را نگه دارید. آن هم با طرح یک سوال، طوری که خواننده مشتاق ادامه داستان شود. هیجانات اصلی کتاب را بگذارید برای وقتی که سراغ کتاب می‌روند.

مثلاً در ادامه‌ی معرفی کتاب ربه‌کا می‌نویسم: «مرد عاشق‌پیشه‌ی داستان، عاشق سادگی ظاهر و افکار سالم دختر می‌شود اما سوال اینجاست که چرا باید از دختری خوشش بیاید که هیچ امتیازی برای همسری مردی ثروتمند و معروف چون او ندارد؟ این رفتار مرد برای خود دختر هم معماست.» اینجا من یک سوال مطرح کردم تا مخاطب را به چالش بکشم.

توصیه می‌کنم این رمان قدیمی را بخوانید. نویسنده به خوبی صحنه‌های عاشقانه زیبایی به دور از هرگونه مسائل جنسی خلق کرده است. اینکه جاذبه‌های جنسی در یک رمان نباشد ولی برای خواننده کشش ایجاد کند، نشان از قدرت قلم نویسنده آن دارد. ضمن اینکه توصیفات کتاب نیز عالی است.

نکته 4: هر کتابی دارای بخش‌های طلایی است که اگر آن‌ها را شناسایی کنید و در معرفی خود بیاورید تأثیر زیادی در این معرفی دارد. اگر کتاب، داستانی باشد معمولاً شخصیت‌های خیلی بد یا خیلی خوب دارد و یا افرادی که نقش اصلی نیستند اما تأثیرگذارند. آن‌ها را انتخاب کنید، اتفاقات ویژه‌ای که برای شخصیت‌ها روی می‌دهد را پیدا کنید و درباره‌ی آن‌ها بنویسید. طوری که ماجرا لطف خود را از دست ندهد.

نکته 5: اگر هم کتاب، غیرداستانی است دست روی بخش‌های مهم‌تر کتاب که موضوع اصلی حول آن‌ها می‌چرخد بگذارید. مثلاً به یک راهکار طلایی که نویسنده در کتابش آورده اشاره کنید. این بخش‌ها را از کتاب جدا کنید و شرح و تفسیر دهید تا هم غنای معنایی کتاب را نشان دهید و هم اشاره به متن کتاب داشته باشید.

برش‌هایی از کتاب «ذهن حواس‌جمع» را باهم بخوانیم:

«حواس‌پرتی‌ها مانند اسب سرکشی هستند که زندگی ما را با خود به هر سو که بخواهند ‌می‌کشند. اما آیا این حواس‌پرتی‌ها از ما نشأت می‌گیرند یا محیط اطرافمان؟ چطور می‌توانیم زمان‌مان را برای کارهای مختلف اولویت‌بندی کنیم و تمرکز بیشتری داشته باشیم؟ راهکارهای این کتاب به شما کمک می‌کنند تا افسار این اسب‌های سرکش را به دست گرفته و رام‌شان کنید.»

نکته 6: در جای دیگر می‌توانید جمله‌های ناب که بار معنایی عمیق‌تر دارند را انتخاب کنید.

به این جملات انتخابی از کتاب «هستی‌شناسی شعر» از «میرزا آقا عسگری» دقت کنید: «نیروی جادویی واژگان شعری، ریشه در پنداشت، اندیشه و شورشگری ذهن شاعر دارد. واژه‌ی پیر، فرسوده یا مرده، نخواهد توانست درونمایه‌ای پویا و تپنده را نمایان کند.»

نکته 7: درباره‌ی نحوه‌ی معرفی کتاب از طریق موضوع، به این نکته توجه کنید که اگر می‌خواهید توضیحات شما مفید باشد، فقط اینکه تعریفی کلی از کتاب ارائه دهید کار جذابی نیست. هر چند بد نیست اما کار متفاوتی در معرفی شما محسوب نمی‌شود.

نکته 8: مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید این است که به سراغ تجزیه و تحلیل محتوا بروید و آن را نقد کنید. اگر نقد شما مثبت یا منفی است باید دلیل‌های خوبی ارائه دهید و مدام با محتوای کتاب بازی کنید. به دلایل نویسنده و زاویه دید او اشاره کنید و اینکه چرا سعی کرده از این جنبه به موضوع بپردازد. هر چقدر نگاه و دید نویسنده را کنکاش کنید معرفی کتاب را بهتر انجام می‌دهید.

نکته 9: در معرفی کتاب دست روی نکات آموزشی بگذارید. اینکه کتاب داستانی باشد یا غیرداستانی فرقی نمی‌کند. به خواننده نشان دهید که با خواندن این کتاب به چه چیزی دست می‌یابد. از رسالت کتاب برایشان حرف بزنید تا به نوعی اعتماد ایجاد شود.

معرفی کتاب به‌وسیله نام نویسنده

نویسنده‌ها تأثیر زیادی در نحوه‌ی معرفی کتاب دارند. نویسنده‌هایی که معروف هستند به نوعی برند محسوب می‌شوند. همین که در توضیحات اسم آن‌ها را بیاورید برای جذب مخاطب تا حدودی کافی است. اما معرفی نویسندگان معروف یک ایراد نیز دارد. اینکه آن‌ها شناخته شده هستند و خواننده‌ها معمولاً ذهنیت مشخصی از آن‌ها دارند. این نکته را در نظر داشته باشید و در معرفی کتاب از دلایل شهرت نویسنده استفاده کنید.

به فرض وقتی قرار است کتابی از آثار صادق هدایت را معرفی کنید، روی نقاط قوت، قلم تند و واقع‌گرایی او تأکید کنید و این صراحت کلام و شناخت عمیقی که از موضوعات اجتماعی داشت را برای معرفی کتاب‌هایش به کار ببرید.

صحبت درباره‌ی زندگی خصوصی نویسنده و تأثیر آن در نوشته‌هایش، ازدواج و فرزندانش و اینکه نسل به‌جامانده از او چه سرنوشتی داشتند، دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی و یا فردی نویسنده، خدمات و کارهایی که انجام داده و اگر بتوانید از نقاط ضعف و رازهای او پرده بردارید و به نوعی از این طریق خواننده را تشویق به خواندن کتاب کنید، تأثیر خوبی در بالا بردن کیفیت معرفی کتاب شما دارد.

نویسنده‌ها معمولاً در مقدمه و یا پیشگفتار کتابشان به موضوعات خوبی درباره خودشان و کتاب اشاره می‌کنند. از میان آن‌ها می‌توانید موضوعات جالبی برای معرفی کتاب به‌دست آورید.

نکته: اینکه فکر کنیم برخی کتاب‌ها قدیمی و شناخته شده هستند و نیازی نیست که آن‌ها را معرفی کنیم، کاملاً اشتباه است. نسل‌ها عوض می‌شوند و هر نسل لازم است میراث‌دار فرهنگ نسل قبلی باشد. از این رو معرفی همه کتاب‌ها حتی آن‌ها که شناخته شده‌اند را از دست ندهید. چون به نوعی در بالارفتن بازدید از متن شما اثرگذار است.

به‌وسیله نام مترجم

استفاده از نام مترجم برای معرفی اثر را دست کم نگیرید. یک کتاب خارجی هر چقدر هم که خوب باشد اما ترجمه آن درست انجام نشده باشد، ارزشی ندارد. همه‌ی ما این تجربه را داشته‌ایم که یک کتاب خوب را با ترجمه‌ی بد بخوانیم و هیچ لذتی نبریم. ولی وقتی همان کتاب را با یک ترجمه‌ی حرفه‌ای مطالعه کردیم تازه به ارزش کتاب پی بردیم.

در معرفی کتاب به واسطه‌ی مترجم توجه به یک سری نکات ضروری است

قبل از هر چیز به سابقه و نام مترجم دقت کنید. سعی کنید کتاب‌هایی که مترجمانی خوش‌سابقه دارند را انتخاب کنید. شاید زندگی شخصی مترجمین در ایران چندان تأثیری در معرفی کتاب نداشته باشد. همین که ترجمه رضایت‌بخش باشد کافی است. از این رو به جای پرداختن به زندگی شخصی مترجم‌ها، به سبک کار و علت انتخاب اثر هنری که ترجمه کرده‌اند بپردازید؛ چون وقتی خواننده متوجه اهمیت و درستی کار مترجم شود قطعاً به دنبال خواندن کتابی می‌رود که شما معرفی کردید.

نکته: در معرفی نویسنده و مترجم به موضوع شاهدداشتن دقت کنید. یعنی برای اینکه اثبات کنید که کار این مترجم خوب است، از آثار دیگر او شاهد بیاورید. این خودش به ارزش معرفی کتاب شما می‌افزاید.

به‌وسیله دلایل شخصی

دلایل توجه شما به کتابی که معرفی می‌کنید هم مهم است. آن‌ها را با خواننده‌ها در میان بگذارید که چرا این کتاب را معرفی کردید. مثلاً به دلایل شخصی که باعث شده این کتاب را معرفی کنید و یا نکته‌ای که برای شما مفید بوده اشاره کنید. صحبت از هر دلیلی که علت جلب توجه شما بوده، می‌تواند معرفی کتاب شما را به یک متن صمیمانه تبدیل کند.

به‌وسیله موارد فرعی

موارد فرعی یک کتاب که در بالا ذکر کردیم برای نحوه‌ی معرفی کتاب مهم هستند. شاید برای برخی خوانندگان جالب باشد که چرا اسم کتاب این شده، منظور نویسنده از انتخاب این اسم چه بوده و یا می‌توانید به اسم ناشر و تاریخ نشر اشاره کنید. ناشرها معمولاً دسته‌بندی شده‌اند و هر کدام روی موضوع مشخصی کار می‌کنند. کتاب‌هایی که ناشران خوش‌نام چاپ می‌کنند. قطعاً تفکری پشت این تصمیم‌گیری آن‌ها قرار دارد. از نام ناشر برای معرفی کتاب استفاده کنید.

پیشنهاد ما: درباره تأثیر موارد فرعی روی معرفی کتاب، این مقاله را بخوانید: چگونه یک کتاب را معرفی کنیم؟ روش مرور نویسی برای کتاب ها+ چک لیست معرفی کتاب  در این مقاله به نکات جالبی اشاره شده است.

موارد فرعی دیگر مانند تعداد صفحه‌های کتاب، طرح روی جلد کتاب، اندازه و نوع قلم و صفحه‌‌آرایی همه‌ی چیزهایی هستند که می‌توانید اشاره‌ی کوچکی در معرفی کتاب خود به آن‌ها داشته باشید، در حدی که تعارضی با تعریف جامعی که دارید نداشته باشد.

نکته: یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید در معرفی کتاب به آن توجه شود رعایت روند معرفی است. از اینکه جسته‌گریخته به بررسی بخش‌های مختلف کتاب بپردازید و خواننده را گیج و سردرگم رها کنید بپرهیزید. معرفی کتاب باید دارای یک نظم در نوشتار باشد طوری که خواننده را از ابتدای آن تا انتها پله به پله هدایت کند.

سخن پایانی ما با شما

صحبت در مورد مهم‌ترین موضوعی که باید برای نحوه‌ی معرفی کتاب رعایت کنید را در این قسمت قرار دادیم چون به نظر اهمیت ویژه‌ای دارد.

دقت کنید زمان معرفی یک کتاب قرار نیست قدرت نویسندگی و ذخیره‌ی دایره‌لغات خود را به رخ خواننده بکشید. پس مبادا در متن خود از کلمات خاص و ادیبانه و یا خیلی احساسی و پیچیده استفاده کنید. ارائه‌ی یک تعریف شاعرانه و خلاقانه به کار معرفی کتاب نمی‌آید. سعی کنید خیلی ساده، شفاف و روان در مورد کتاب بنویسید.

تصور کنید خواننده اکنون در کنار شماست و قرار است در مورد این کتاب با او حرف بزنید. قطعاً هیچ‌کس در تعریف شفاهی از یک کتاب، داستان آن را تعریف نمی‌کند. بلکه به صورت کلی از کتاب می‌گوید و به بخش‌های جذاب آن اشاره می‌کند. به اینکه چرا کتاب برای او جذاب بوده، از نویسنده و یا از ویژگی خاصی که دارد حرف می‌زند.

نحوه‌ی معرفی کتاب اگر که خوب انجام شود در گسترش آن و کتابخوانی تاثیر زیادی دارد. پس در ابتدا نگران اینکه چند کاربر محدود از مقاله شما بازدید می‌کند نباشید. همچنان این کار را به عنوان رسالتی برای خودتان پیش ببرید.

در مدرسه نویسندگی مطالب خوبی درباره کتاب و کتاب‌خوانی قرار دادیم اما هنوز جای کار دارد و مستلزم تلاش بیشتر است. اگر فکر می‌کنید درباره‎‌ی کتاب خاصی باید حرف بزنیم پایین صفحه داخل کادر نظرات اعلام کنید.

و برای اینکه بتوانید کتاب خودتان را بنویسید مقالات دیگر درباره‌ی کتاب و نوشتن کتاب را بخوانید:

• چگونه شروع به نوشتن کتاب کنیم/ بخش های مختلف کتاب را چگونه بنویسم.
• نوشتن یک کتاب چقدر طول می کشد؟
• چگونه مقدمه و پیشگفتار کتاب را بنویسم؟
• چگونه ایده برای نوشتن کتاب پیدا کنیم؟
• نویسندگان بزرگ چگونه ایده برای نوشتن کتاب پیدا کردند؟