آموزش تولید و بازاریابی محتوا | قسمت چهارم (انواع محتوا| قالبهای تولید محتوا) | شاهین کلانتری
برای مطالعۀ قسمتهای پیشین سلسله مقالات آموزش تولید محتوا روی لینک زیر کلیک کنید:
قسمت 1: صفر تا صد تولید محتوا | اگر محتوا تولید نمیکنید، وجود خارجی ندارید
قسمت 2: یک مدل ساده برای تولید و بازاریابی محتوا | چگونه سبد محتواییتان را پر کنید؟
قسمت 3: دربارۀ چه موضوعی محتوا تولید کنیم؟
در مقالات قبلی از سبدهای محتوایی گفتیم و اینکه برای موفقیت در بازاریابی محتوا باید به چهار سبد گوناگون مجهز باشیم. مجموعۀ این سبدها اگر بهدرستی در کنار هم طراحی و مدیریت شوند، میتوانند موفقیت برنامۀ بازاریابی محتواییمان را تضمین کنند.
سبد انواع محتوا
این بار میخواهیم به سبد دوم یعنی «سبد انواع محتوا» بپردازیم. باید ببینیم برای بیان موضوعاتی که در سبد اول آماده کردهایم، بهتر است سراغ کدامیک از انواع محتوا برویم.
عدهای معتقدند دوران محتوای متنی بسر رسیده و حالا فقط باید ویدئو ساخت و از طریق تصویر با مردم ارتباط برقرار کرد؛ چون در ویدئو انواع مختلف محتوا را به صورت ترکیبی داریم؛ هم متن، هم تصویر، هم صوت. گروه دیگری با قاطعیت میگویند که آدمهای امروزی حتی حوصلۀ ویدئو را هم ندارند و بیشتر ترجیح میدهند بشنوند تا بخوانند. شاهد میآورند که این روزها هرکسی را توی کوچه و خیابان و اتوبوس و مترو میبینی، یک هندزفری توی گوشش است، و همه دوست دارند حین کارهای دیگر چیزکی هم گوش بدهند.
اما جمعِ دیگری هم محتوای متنی را مؤثرترین و حرفهایترین نوع محتوا میدانند و میگویند اولاً در حال حاضر اولویت اول موتورهای جستوجو متن است و متن را بهتر میشناسد و بر صدر مینشاند؛ ثانیاً چون آدمها بیحوصله شدهاند و فرصت زیادی ندارند، بهجای اینکه چند دقیقه وقت صرف کنند و محتوایی صوتی یا تصویری را تماشا کنند تا به نکات آن بپردازند، میتوانند محتوایی متنی را در کسری از ثانیه با چشمشان اسکن کنند و دربارۀ خواندن یا نخواندن آن تصمیم بگیرند.
کدام یک از این گروهها درست میگویند؟ بالأخره ویدئو یا صوت یا متن؟
اصلاً چرا باید مجبور به انتخاب یکی از اینها باشیم؟
مهمتر از اینها سؤال دیگری مطرح میشود: آیا هر حرفی میتواند در هر قالبی بیان شود یا هر حرفی به قالب خاص خودش نیاز دارد؟
مقدمه بس است! یک قلم و کاغذ بردارید تا با هم نقشهای برای سبد انواع محتوای شما بکشیم.
خب، اول از همه بیایید سیاههای از انواع محتوا را پیش چشم بگذاریم:
انواع محتوا
توضیح: قطعاً انواع محتوا متنوعتر از چیزی است که در اینجا میخوانید؛ اما میتوانید مطمئن باشید که در اینجا با مهمترین انواع محتوا آشنا میشوید.
متن
متنها میتوانند بسته به نوع رسانهای که برای نشر محتوا انتخاب میکنیم و اهداف و علایق و توانمندیهای ما شکلهای گوناگونی داشته باشند.
مقالات بلند: این نوع مقالات جان میدهند برای رتبهگرفتن در موتورهای جستوجو. چرا؟ چون احتمال اینکه در محتوای بلند بتوانیم پاسخ مناسبتر و جامعتری به مخاطب بدهیم بیشتر است. ضمن اینکه محتوای بلند زمان ماندنِ مخاطب در وبسایت را افزایش میدهد و حتماً معیار مهمی برای کسب رتبه در نتایج موتورهای جستوجو است.
البته که تولید محتوای بلند بهمعنی آببستن به مطالب نیست! در این نوع از محتوا با بررسی همهجانبۀ موضوعی که دربارۀ آن محتوا تولید میکنیم، سعی میکنیم «مگاپُست» یا «اَبَرمقاله» تولید کنیم. معمولاً حجم چنین مطالبی چیزی بین هزاروپانصد تا ده هزار کلمه است.
از میان اَبَرمقالهنویسانِ استاندارد و خوب ایرانی، میتوان به مقالات وبلاگ نیما شفیعزاده اشاره کرد. او با تولید مطالبِ بومی و جامعی با عنوانِ «نکات زیرپوستی دربارۀ توییتر و لینکدین و اینستاگرام»، توانسته در مدت کوتاهی ترافیک خوبی برای وبسایتش ایجاد کند. یکی از ویژگیهای شاخص مقالات نیما شفیعزاده توجه به دادهها و اطلاعات بومی و همینطور اضافهکردن مصاحبههایی با اهالی فنِ هر موضوع به متن مقاله است که به پویایی مقالات اضافه میکند.
در همین رابطه: یک راهنمای بسیار ساده برای مقالهنویسی در اینترنت
یادداشت کوتاه یا میکروبلاگینگ: این نوع از محتوا را زمانی در «وبلاگستان فارسی» میخواندیم؛ اما حالا بسیاری از نویسندگان یا اینفلئونسرها «شبکههای اجتماعی» را رسانۀ مناسبی برای انتشار این نوع محتوا میدانند. از وبلاگنویسانی مانند علی فرنودیان و فهیم عطار که مقدّمترند تا پونه مقیمیِ روانشناس و امیرعلی که دلنوشتههای احساسی تولید میکند، همگی در این دسته قرار میگیرند. از طرفی بسیاری چهرهها و فعالان سیاسی و اجتماعی هم به میکروبلاگینگ گرایش دارند. از نمونههای شاخص این حوزه هم دکتر محمد فاضلی است که در کانال تلگرامیِ «دغدغه ایران» با رویکردی جامعهشناختی و نقادانه مینویسد.
کتاب الکترونیکی: کتابهای الکترونیکی یکی از پربازدهترین قالبهای تولید محتوا هستند. غالباً بسیاری از افراد و کسبوکارها برای جمعآوری اطلاعات کاربران و همینطور برندسازی در حوزۀ تخصصی، یک یا چند کتاب الکترونیکی را بهرایگان برای دانلود روی وبسایتشان قرار میدهند. مخاطب این رسانهها باید در ازای دریافت کتاب، ایمیل خودش را در اختیار رسانه بگذارد، و این میتواند اولین گام بازاریابی ایمیلی باشد.
در همین رابطه: دانلود رایگان کتاب نویسندگی آنلاین | نسخه جدید
ترجمه: در فضای محتوای فارسی غالباً ترجمه پرطرفدارتر از تألیف است؛ اما متأسفانه اغلبِ ترجمهها بهسبب نارساییهای زبانی، عدم تطابق با فضای بومی، و ترجمۀ مکررِ رسانههای مختلف، دیگر نمیتوانند تنها گزینۀ رسانه برای تولید محتوا باشند؛ ولی بههرحال انتخاب مطالب مناسب میتواند از برگبرندههای سبد محتوایی ما باشد.
پرسشوپاسخ: پس از مدتی که تولید محتوا کردید، سؤالات ساده و پیچیدۀ فراوانی از سوی مخاطبانتان بهسویتان سرازیر میشوند. این سؤالات ضمن اینکه میتوانند ایدههای خوبی برای تولید مقالات بلند یا یادداشتهای کوتاه بدهند، میتوانند در قالبی مجزا بخشی از محتوای متنی باشند؛ مثلاً من مدتها پیش روی وبسایت خودم بخشی را برای پرسشوپاسخ در نظر گرفتم و حالا حدود 1500 کامنت در این صفحه ثبت شده است که آن صفحه را بهنوعی، به اَبَرمحتوایی متنی تبدیل کرده است.
البته که گونهها و دستهبندیهای دیگری را هم میشد برای تقسیم انواع محتوای متنی در نظر گرفت؛ مثلاً شعر، طنز، داستان و…؛ اما هدف این مقاله این است که مختصر و مفید، کابردیترین نکاتی را که در وهلۀ اول به بازاریابی محتوا کمک میکنند ارائه دهد.
تصویر
عکس: از شاهکارهای هنر عکاسی تا همین سلفیهایی که خودمان با جوجه و کوبیده میگیریم در این دسته جا میگیرد. بعضی بسترهای انتشار محتوا بیشتر مشوق انتشار عکساند و برای حضور موفق در آن چارهای جز توجه جدی به کیفیت تصاویر نداریم؛ مثلاً میتوان تفاوت عمدۀ اینستاگرام با توییتر را در همین دانست که اینستاگرام کاملاً بر عکس استوار است و توییتر بیشتر مشوق نوشتن متنهای کوتاه است، هرچند که هر دوی این شبکهها، هم امکان نمایش تصویر را به کاربر میدهند و هم امکان انتشار متن را. البته اینستاگرام انتشار پستهای متنی را منوط کرده است به گذاشتن عکس. درکل کیفیت عکسها تأثیر بسیار زیادی روی موفقیت محتوایی دارد. سایتهایی مانند unsplash.com و pixabay.com منابع مناسبیاند که دریایی از عکسهای باکیفیت را بهرایگان در اختیارتان میگذارند.
کاریکاتور و کمیکاستریپ: گاهی کاریکاتورِ شخص، تأثیر بهمراتب بیشتری از پرترۀ همان شخص دارد. یا بعضی وقتها کارتونی مفهومی دربارۀ یک موضوع از هزاران کلمه رساتر است؛ اما در فضای محتوای فارسی هنوز به اهمیت کارتون و کاریکاتور پی نبردهایم. درحالیکه در حرفهایترین سطوح تولید محتوا در جهان، استفاده از کارتون و کاریکاتور نقش پررنگی دارد. در دنیای کتاب هم کمیکاستریپها یکی از جذابترین قالبها هستند. مرد عنکبوتی و سوپرمن و بسیاری از شخصیتهایی که ما آنها را با سینما شناختهایم، ابتدا در قالب کتابهای کمیکاستریپ ارائه شدهاند.
عکسنوشته: حتماً شما هم در اینستاگرام جملات قصاری از بزرگان دیدهاید که همراه با عکس آنها تزئین شدهاند. البته این فقط منحصر به بزرگان نیست و اغلبِ برندهای شخصی موفق نیز بخشی از محتوای صفحاتشان را به عکسهایی از خودشان اختصاص میدهند. گزینگویهها تنها یک نوع از عکسنوشتهها هستند. به شکلهای دیگری نیز میتوان از ترکیب متن و عکس بهره برد. در زمینۀ طراحی گرافیک، سایتی مانند canva.com میتواند انبوهی از قالبهای گرافیکی پیشساخته را مجانی در اختیارتان بگذارد.
نمونه عکسنوشته
اسلاید: اسلایدها برای مخاطب جذاباند؛ چون نوعی بازی هم در شکل ارائۀ آنها وجود دارد. مثلاً تصور کنید یک کسی در پست اینستاگرامی هفت عکس پیوسته را در قالب یک آلبوم منتشر کرده است: «هفت روش کاملاً تازۀ تولید محتوا برای سال 2020» و هر نکته را در قالب یک تصویر ارائه نموده است. این شکل از ارائۀ محتوا ضمن تحریک کنجکاوی ما برای دیدن همۀ تصاویر، نهتنها خواندن را برای ما راحتتر میکند، بلکه میتواند شکل مناسبی برای انتشار یادداشتهایی باشد که گمان میکنیم ممکن است خواننده در حالت عادی حوصلۀ خواندن آنها را نداشته باشد. اما این روش ترس خواننده از خواندن را میریزد.
اینفوگرافی: برخی دادهها میگویند که اینفوگرافی از پرطرفدارترین و پربازدهترین انواع محتوا هستند و شانس بسیاری هم برای فراگیرشدن دارند. اینفوگرافی به ما کمک میکند تا با استفاده از هنر گرافیک به اطلاعاتی که داریم شکل بصری متفاوتی بدهیم. اینفوگرافی روش مناسبی برای طبقهبندی و ارائۀ سادۀ مطالب است؛ مثلاً تصویر زیر یک نمونۀ سادۀ اینفوگرافی است که برای بیان متفاوتتر ساختار درسهای بازاریابی محتوا ساخته شده:
ویدئو
مستند: گری واینرچاک که در حال حاضر از مطرحترین اینفلوئنسرهای دنیاست و مدیریت یکی از شرکتهای مهم فعال در حوزۀ محتوا را بر عهده دارد، بهترین روش تولید محتوا را مستندسازی میداند. گری وی معتقد است تولید محتوا انرژی زیادی میبرَد و شاید هر روز نتوان زمان زیادی صرف آن کرد؛ اما اگر زندگی روزمرۀ خودمان را ثبت و مستند و ارائه کنیم، دیگر نگران پیداکردن ایده نخواهیم بود. مدل محتوایی واینرچاک به این صورت است که ابتدا یک محتوای ویدئوییِ بلندِ چندساعته تولید میکند و بعد از دل آن محتوای بزرگ، دهها محتوای کوچک بیرون میکشد و در تمام رسانههای اجتماعی توزیع میکند. سپس با دریافت بازخوردها از طریق رسانههای گوناگون، در پاسخ به سؤالات مخاطبان، محتواهای کوچک دیگری را در ادامۀ محتوایی که منتشر کرده است تولید میکند. توجه داشته باشید که گری وی تیم محتوایی چنددهنفرهای دارد و شاید انجام کار برای ما لااقل در ابتدای مسیر چندان ساده نباشد.
سخنرانی: میتوانید از سخنرانیهای خودتان فیلمبرداری کنید و آنها را به اَشکال مختلف در رسانههایتان توزیع کنید. سهم درخورِتوجهی از محتوای سخنرانان حرفهای به این شکل تولید میشود. این کار برای مدرسها هم راحت است. فقط کافی است از هر کلاسی فیلمبرداری کنید و بعداً بریدۀ بخشهای مناسب آن را برای انتشار آماده سازید. مزیت این روش این است که بهسبب حضور مخاطبان، نوع ارائۀ سخنران ممکن است تعاملیتر و پویاتر باشد. البته نقص این روش این است که امکان اصلاح نقصها ممکن نیست.
وبینار: وبینار همان سمیناری است که در وب برگزار میشود. برای برگزاری وبینار فقط کافی است وبکم را روشن کنید و از طریق یکی از پلتفرمهای برگزار وبینار شروع به ارائه کنید. درست است که وبینار بهصورت زنده ضبط میشود، اما پس از اجرای وبینار میتوانید ویدئوی آن را بهصورت پولی یا بهطور رایگان عرضه کنید؛ مثلاً من چندوقت پیش وبینار رایگانی با عنوان «راحتنوشتن» برگزار کردم که میتوانید با جستوجو در گوگل، آن را روی سایت «نشر برآیند» تماشا کنید.
برنامۀ زنده: زمانی عبارت «برنامۀ زنده» فقط برنامههای تلویزیونی مثل «نود» را برای ما تداعی میکرد؛ اما حالا میتوانید در اینستاگرام ویدئوی زنده پخش کنید. لایوها فرصت خوبی برای گفتوگو و تعامل با کاربران ایجاد میکنند، ضمن اینکه ضبط لایو تمرین خوبی برای افزایش تسلط برای اجرای ویدئو است.
صوت
کتاب صوتی: پژوهش جدیدی میگوید تفاوت چندانی میان کتاب کاغذی و کتاب صوتی وجود ندارد. البته شاید افرادی مثل من بهخاطر علایق شخصی روی کتاب کاغذی تعصب داشته باشند؛ اما در هر صورت کتابهای صوتی روزبهروز پرطرفدار میشوند. شما هم اگر کتابی تولید کردهاید، با تبدیل آن به محتوای صوتی، میتوانید فرصت دیگری برای ارتباط مخاطب با کتابتان را فراهم کنید.
پادکست: پادکست از قدرتمندترین انواع محتوای دیجیتال است که فراگیری و محبوبیت آن روزبهروز بیشتر میشود. برای ضبط پادکست اصلاً لزومی ندارد صداپیشه باشید یا امکانات خاصی برای تدوین صدایتان داشته باشید. فقط کافی است در حوزۀ تخصصی یا موردعلاقۀ خودتان شروع کنید به حرفزدن. بعد از مدتی یاد میگیرد که چگونه کاری کنید تا دیگران مشتاق شنیدن صدایتان شوند. از نمونههای شاخص و موفق پادکست فارسی برنامۀ «چنل بی» ساختۀ علی بندری است.
10 فرمان نهایی برای ساختن سبدی از انواع محتوا:
- اول با نوع یا انواعی از محتوا شروع کنید که در آن احساس توانمندیِ نسبی دارید و احساس راحتی میکنید؛
- بهتدریج انواع دیگر قالبهای محتوایی را تجربه کنید؛
- یادتان باشد که ممکن است تولید محتوا در قالبی که از سایر قالبها دشوارتر بهنظر میرسد، برای شما اثربخشتر و کارسازتر باشد؛
- برای هر رسانه محتوای متناسب با آن را تولید کنید. قطعاً هیچکسی برای انتشار مقالهای دههزارکلمهای یوتیوب را که بستری برای نشر ویدئو است انتخاب نمیکند؛
- تعصب خاصی روی هیچیک از انواع محتوا نداشته باشید، در غیر این صورت ممکن است چشمتان به روی بسیاری از فرصتها بسته شود؛
- در مصرف انواع مختلف محتوا کوشا باشید. اگر به ویدئو علاقهمندید، از پادکست و متن هم دور نیفتید تا چیزهای بیشتری یاد بگیرید؛
- تبدیل محتوای واحد به انواع دیگر محتوا را امتحان کنید. فرضاً مقالۀ خودتان را در قالب ویدئو یا پادکست هم بیازمایید. بعد توجه کنید و ببینید تغییر قالب چه تأثیری رو کمّوکیف پیامتان میگذارد؛
- تسلط استادانه بر یک یا دو نوع از قالبهای محتوایی را در اولویت خودتان بگذارید. تسلط کامل بر یک قالب، بسیار بهتر از تسلط نیمبند به چند قالب مختلف است؛
- قرار نیست همۀ کار را یکتنه پیش ببرید. برای تولید انواع محتوا، از افراد متخصص هر قالب کمک بگیرید؛
- آیا میتوانید قالب جدیدی برای تولید محتوا ابداع کنید؟ گاهی با ترکیبی خلاقانه میتوانید همه را غافلگیر کنید!
برای مطالعۀ قسمت بعدی این مقاله روی لینک زیر کلیک کنید:
دو گام مهم در بازاریابی محتوایی: توزیع و ترویج محتوا (۱۰ نکتۀ مهم برای توزیع بهتر محتوا)
5 پاسخ
سلام و درود فراوان
من علاقه ی شگرفی ب تولیدمحتوا دارم اما باورم همیشه بر این بوده ک محتوا باید زاییده فکر خودت باشد.من کتاب زیاد میخوانم دوره های روانشناسی زیاد علاقه دارم و شرکت میکنم.با اموزه های شما نویسندگی را دنبال میکنم.اما چون محتوایی تراوش کرده از فکر خودم نیست احساس در غل وزنجیر بودن را میکنم.هیچ راه حلی برای رهایی از این بند بفکرم نمیرسد.
در حالیکه بشدت علاقه ب فعالیت در این زمینه را دارم